Tedavisi sadece organ ve doku nakli ile mümkün olan hastalıklar ülkemizin önemli sağlık sorunlarından biridir. Organ ve doku nakli bekleyen hastaların sayısı her geçen gün artmakta olup ülkemizdeki kadavra bağışçı sayısının yetersiz kalması sonucu her yıl binlerce kişi organ beklerken hayatını kaybetmektedir. Hastaların yaşam süresi ve kalitesinde belirgin düşüşlere, ülke ekonomisi ve işgücünde ağır kayıplara yol açan organ yetmezlikleri önemli bir sağlık sorunu gerçeğimizdir.
2022 yılı itibariyle ülkemizde 19.079 böbrek, 809 kalp, 1.337 karaciğer olmak üzere toplamda 30 bin hasta organ nakli beklemektedir.
Organ nakli bekleyen hasta sayısının her geçen gün artması ve son on yılda yapılan organ nakli sayısı değerlendirildiğinde, organ / doku nakli ve bağışı konusunun ne kadar önemli olduğu ve bu çalışmalara hız kazandırılmasının gerekliliği ortaya çıkmaktadır.
Organ yetmezliği sorunu yaşayan hastalarımız için büyük bir umut ışığı olan organ bağışı haftasının en etkin ve verimli bir biçimde kutlanması hastalarımız için motive edici bir unsur olabileceği gibi aynı zamanda organ bağışı hususunda vatandaşlarımızın ve sağlık personelinin farkındalığının artırılacak olması da organ bağışı ve organ nakli sayılarının artırılması yönünde olumlu sonuçlar doğuracaktır. Organ bağışı konusunda toplumun bilinçlendirilmesi ve organ bağışına teşvik edilmesi amacıyla Müdürlüğümüz tarafından 3-9Kasım Organ Bağışı Haftası boyunca İlçe Sağlık Müdürlükleri ve Kamu Hastaneleri organ bağışı birimleri etkinlikler düzenlemekte ve organ bağışı ile ilgili farkındalık çalışmaları yapılmaktadır. İlimizde bu zamana kadar alınan organ bağışı sayısı 40.700 olup, organ bağışında Türkiye genelinde il bazında 3. Sırada yer almaktayız.
Beyin ölümü tespiti yapılan vakaların sadece 1/4 oranındaki kısmı organ bağışını kabul etmiştir. Bu nedenle her yıl yaş ortalamasının da düşük olduğu 6-7 bin kişi organ nakli beklerken yaşamlarını kaybediyor.
Organ nakli bekleyen hastalıklar halen önemini korumakla birlikte, sayı her geçen gün artmakta fakat bağışlar ortalamanın çok altında devam etmektedir. Hepimizin bir yakını, sevdiği, eşi, çocuğu, anne veya babası organ nakli bekleyen bir hasta konumunda olabilir. Yapacağımız çalışmalarda kazanımlarımızın devamını ve verimliliği artırmak, nakil bekleyen hastalarımıza umut ışığı olabilmek amacıyla, organ/doku nakli ve bağışı konusunda oluşturduğumuz web sayfamızda tüm sorularınıza cevap bulabilirsiniz.
ORGAN DOKU NAKLİ NEDİR?
Organ Nakli (Transplantasyon) günümüzde başka hiçbir tıbbi çözüm olmadığında bir insanın organ ya da dokularının, ihtiyacı olan başka bir insana tedavi amacıyla nakledilmesi işlemidir. Bu sayede ölümcül durumdaki ya da beden işlevlerinin bir kısmını yerine getiremeyen hastanın sağlıklı bir yaşama kavuşması sağlanır. Böbrek, karaciğer, kalp, akciğer, pankreas organ nakillerine, gözün saydam tabakası olan kornea, kan, kemik iliği ve pankreasın insülin salgılayan hücreleri de doku nakline örneklerdir.
Organ Naklinin Hangi Hastalıklarda Yapılması Gerekiyor?
Organ Nakli bazı organların işlevlerini yerine getiremeyecek duruma geldiğinde, başka hiçbir tıbbi çözüm olmadığına karar verildiğinde yapılması gerekiyor. Kronik yani geriye, sağlıklı durumuna kavuşturulamayacak biçimde hastalanmış organların yerine sağlıklı organların takılması, hastanın sağlıklı yaşama döndürülmesinin tek yöntemidir.
Organ Nakli Yöntemleri Nelerdir?
Organ Nakli 2 şekilde yapılır;
- Canlıdan Canlıya: Yaşayan bir insanın böbreklerinden birini ve/veya karaciğerinin bir kısmını ihtiyacı olan bir başkasına kendi isteği ve iradesi ile bağışlaması sonucu nakil yapılmasıdır.
- Kadavradan Canlıya: Beyin ölümü geçekleşmiş bir kişinin bazı organlarının ihtiyacı olan bir kişiye nakil yapılmasıdır.
KOCAELİ İLİNDE FAALİYET GÖSTEREN ORGAN NAKİL MERKEZLERİ
- 1- Kocaeli Üniversitesi Hastanesi Kornea Nakil Merkezi:
2013 yılından bu yana hizmet vermekte olan merkezde kornea nakilleri gerçekleştirilmektedir. Kornea Nakli ihtiyacı olan hastalar kurumun nakil merkezine kişisel olarak başvuruda bulunurlar ve nakil merkezi bekleme listesine kayıtları gerçekleştirilir.
- 2-Kocaeli Üniversitesi Hastanesi Pediatrik Kemik İliği Nakil Merkezi:
2014 yılından bu yana hizmet vermekte olan merkezde kemik iliği nakilleri başarıyla gerçekleştirilmektedir. Kemik İliği Nakli ihtiyacı olan pediatrik hastalar kurumun nakil merkezine kişisel olarak başvuruda bulunurlar ve nakil merkezi bekleme listesine kayıtları gerçekleştirilir.
- 3-Kocaeli Üniversitesi Erişkin Kemik İliği Nakil Merkezi
2016 yılından bu yana hizmet vermekte olan merkezde kemik iliği nakilleri başarıyla gerçekleştirilmektedir. Kemik İliği Nakli ihtiyacı olan erişkin hastalar kurumun nakil merkezine kişisel olarak başvuruda bulunurlar ve nakil merkezi bekleme listesine kayıtları gerçekleştirilir.
- 4-Özel Anadolu Sağlık Merkezi Hastanesi Erişkin Kemik İliği Nakil Merkezi
2009 yılından bu yana hizmet vermekte olan merkezde kemik iliği nakilleri başarıyla gerçekleştirilmektedir. Kemik İliği Nakli ihtiyacı olan erişkin (18 yaş üzeri) hastalar kurumun nakil merkezine kişisel olarak başvuruda bulunurlar ve nakil merkezi bekleme listesine kayıtları gerçekleştirilir.
ORGAN BAĞIŞI NEDİR?
Kişi hayatta iken, serbest iradesi ile tıbben yaşamı sona erdikten sonra doku ve organlarının başka hastaların tedavisi için kullanılmasınaizin beyanı vermesi ve bunun belgelenmesidir. Bu beyan nakil için yeterli değildir. Beyanı veren kişide ileriki yaşamındabeyin ölümü gerçekleştiğinde organ nakli yapılabilmesi için yasal olarak mutlaka yakınlarından izin alınmasıgerekmektedir.
Kimler Organ Bağışında Bulunabilir?
1979 tarih ve 2238 sayılı yasa gereği; 18 yaş ve üzeri, akli dengesi yerinde olan herkes organ bağışında bulunabilir.
Organ Bağış İşlemi Nerelerde Yapılabiliyor?
İl Sağlık Müdürlüğü, İlçe Sağlık Müdürlüğü, Aile Sağlığı Merkezi, Organ Nakil Merkezi, Bölge Koordinasyon Merkezleri, Kamu ve Özel Hastaneler,
Organ Bağış İşlemi Nasıl Yapılıyor?
İki tanıkla birlikte, ölümünüz halinde organlarınızı bağışladığınızı belirten bağış formunu doldurarak imzalamanızla organ bağışı yapılmış oluyor. Bağışınız Sağlık Bakanlığına bağlı Türkiye Organ Bağışı Bilgi Sistemine (TODBS) kayıt ediliyor, E-devlet üzerinden yaptığınız organ bağışını görebiliyorsunuz. Organ Bağışından vazgeçmeniz durumunda organ bağışı kabul eden kurumlara organ bağışınızın iptalini belirten imzalı bir dilekçe vermeniz yeterlidir.
İleri Yaş ve Kronik Hastalığı Olanlar Organ Bağışında Bulunabilir mi?
18 yaşını doldurmuş her birey kaç yaşında olursa olsun organ bağışında bulunabiliyor. Bağış öncesi gerekli ayrıntılı tıbbi değerlendirmeler mutlaka yapılmaktadır.
Organ Bağışında Bulunan Herkesin Organları Kullanılabiliyor mu?
"Organ bağış kartları", kişilerin kendi düzenledikleri belgeler ve resmi kimlik kartlarındaki ilgili bölümler, kişilerin kendi niyetlerini belirttikleri belgelerdir. Organ ve doku nakli için ayrıca uygun tıbbi koşullar gereklidir. Bu koşullar olmadan nakil yapılmaz.
Organ Bağış Beyanı Olsun veya Olmasın Ailelerden İzin alınıyor mu?
Kişinin hayatta iken organ bağışında bulunması vasiyet, yol gösterici olarak kabul ediliyor. Ancak hastanelerde yoğun bakım şartlarında kurul tarafından beyin ölümü tespiti yapılsa bile birinci derece yakınlarının rızası alınmadan organ nakil işleminin gerçekleştirilmesi yasal olarak mümkün değildir.
Alınan Organlar Kimlere Nakledilebilir?
Bağışlanan organlar Sağlık Bakanlığının Ulusal Koordinasyon Sisteminde yer alan, nakil ihtiyacı olup organ nakil merkezleri bekleme listesinde kayıtlı hastalar içerisinden, ülkemizdeki tıbben acil ve doku uyumuna göre en uygun alıcıya ırk, cinsiyet, zengin, fakir vb. ayrımı yapılmaksızın nakledilir.
Organ Bağışı Dinen Caiz midir?
Çağdaş İslâm âlimlerinin birçoğunun yanında fetva kuruluşları da ölüden organ nakline cevaz vermiştir. Diyanet İşleri Başkanlığı Din İşleri Yüksek Kurulu’nun 3 Mart 1980 tarih ve 396/13 sayılı kararı, Kuveyt Vakıflar ve Din İşleri Bakanlığı Fetva Kurulu’nun 24 Aralık 1979 tarih ve 132/79 sayılı, 14 Eylül 1981 tarih ve 87/81 sayılı kararları, Dünya İslâm Birliği Fıkıh Akademisi’nin 19-28 Ocak 1985 tarihinde Mekke’de düzenlenen sekizinci dönem toplantısında alınan kararla İslâm Konferansı Teşkilâtı İslâm Fıkıh Akademisi’nin 11 Şubat 1988 tarih ve 4/1 sayılı kararı bu yöndeki fetvalara örnek olarak zikredilebilir. Bu kurullar ve fıkıh âlimleri organ naklinin câiz olabilmesi için şu şartların bulunması gerektiğini belirtirler:
- Zaruret (İnsanın elinde olmayarak hasıl olan sebep) halinin bulunması,
- Hastalığın bu yolla tedavi edileceğinin doktor tarafından onaylanması,
- Doku ve organ veren kişinin bu işlem sırasında ölmüş olması,
- Verilen doku ve organ karşılığında hiçbir ücret alınmamış olması,
- Tedavi edilen hastanın yapılacak nakile razı olması,
durumlarında organ nakli caizdir denilmektedir.
İslam dini dışındaki diğer dinler de, organ bağışını insan sevgisinin bir parçası olarak kabul etmektedir. Kısacası organ bağışı konusunda dini bir sakınca olmadığı en yetkili makamlar tarafından bildirilmektedir.
Bir Kişinin Ölmeden Organlarının Alınması Mümkün müdür?
Kesinlikle mümkün değildir. Organ nakil işleminin başlatılabilmesi için öncelikle hastanedeki Anestezi ve Reanimasyon Uzmanı ve/veya Yoğun Bakım Uzmanı, Nöroloji ve/veya Beyin Cerrahi Uzman hekimlerinden oluşan Beyin Ölümü Tespit Kurulu tarafından Beyin Ölümü Tespiti yapılarak Sağlık Bakanlığı Ulusal Koordinasyon Merkezine bildirilmesi ve birinci derecede yakınlarının imzalı onayının alınması yasal olarak zorunludur.
Organ Bağış Beyanı Yapan Herkesin Organları Kullanılamıyorsa Neden Bu Kartlar Düzenleniyor ?
Organ bağış işlemi, söz konusu kartların düzenlenmesi sadece bir beyandır. O kişinin organları yasal gereklilikler yerine getirilmeden nakil işlemine tabi tutulamaz. Bu yönden herkes kalbi rahat bir şekilde organ bağışında bulunmalıdır. Bu husus kanunlarla güvence altına alınmıştır.
Beyin Ölümü Nedir?
Yoğun bakımda tedavisi devam eden hastanın, bitkisel hayat ve komadan farklı olarak, beyin işlevlerinin geri dönüşümsüz olarak kaybolmasıdır.
Beyin Ölümü Nasıl Tesbit Ediliyor?
Beyin ölümü tespiti hastanelerde uzman doktorlar tarafından oluşturulan Beyin Ölümü Tespit Kurulu tarafından yapılıyor. Beyin ölümü tespiti yapılan hastane tarafından bağlı olduğu Bölge Koordinasyon Merkezine, oradan da Sağlık Bakanlığına bildiriliyor..
İlimizde beyin ölümü tespiti ve donör çıkarımı çalışmaları Organ ve Doku Nakil Koordinatörleri tarafından hassasiyet ve üstün gayretler gösterilerek devam ediyor. 2018 yılında 27 beyin ölümü tespiti ve 6 donör çıkarımı, 2019 yılında 45 beyin ölümü tespiti ve 12 donör çıkarımı, 2020 yılında 31 beyin ölümü tespiti 3 donör çıkarımı, 2021 yılında 18 beyin ölümü tespiti 4 donör çıkarımı ve 2022 yılı bugüne kadar 20 beyin ölümü tespiti ve 2 donör çıkarımı gerçekleştirildi.